Zasady bezpieczeństwa przy pracach rozbiórkowych

Niemal wszystkie prace budowlane mogą potencjalnie stwarzać zagrożenie dla osób, które je wykonują lub znajdują się w pobliżu terenu robót. Branża budowlana jest jedną z najbardziej narażonych na ryzyko wypadku, dlatego obowiązują w niej bardzo restrykcyjne przepisy BHP, których celem jest zapewnienie możliwie dobrej ochrony pracowników i osób postronnych.

Jednymi z bardziej niebezpiecznych bywają roboty wyburzeniowe, wiążące się z przygotowaniem terenu pod nową inwestycję albo rozbieraniem obiektu, którego stan techniczny nie spełniał wymogów obowiązujących regulacji. Przyjrzyjmy się bliżej pojawiającym się przy rozbiórkach zagrożeniom i zobaczmy, jakie zasady bezpieczeństwa powinny być wdrożone, by zminimalizować ryzyko powstania strat materialnych lub odniesienie obrażeń.

Co należy wiedzieć o pracach rozbiórkowych?

Roboty rozbiórkowe, wyburzeniowe oraz demontaż obiektów budowlanych wiążą się z częściowym lub całkowitym usunięciem budynków. Podlegają one podobnie, jak pozostałe prace budowlane, regulacjom wynikającym z Prawa budowlanego oraz przepisów szczegółowych, w tym Rozporządzeniu Ministra Infrastruktury w sprawie bezpieczeństwa i higieny pracy podczas wykonywania robót budowlanych. Rozpoczęcie prac wymaga przygotowania obowiązującej w konkretnym przypadku dokumentacji projektowej oraz uzyskania odpowiednich pozwoleń. Dla większych obiektów będzie to zwykle pozwolenie na budowę, a w przypadku budynków, które nie są zabytkami, ich wysokość nie przekracza 8 metrów i znajdują się w odległości połowy swej wysokości od granicy działki, na której są posadowione, wymagane będzie jedynie zgłoszenie. Warto jednak pamiętać, że organ administracji państwowej może w niektórych szczególnych przypadkach nałożyć obowiązek uzyskania pozwolenia, również gdy obiekt wypełnia warunki rozbiórki na podstawie zgłoszenia, np. gdy prace spowodują pogorszenie stanu środowiska naturalnego albo zagrożenie bezpieczeństwa ludzi czy mienia.

W obowiązujących przepisach można znaleźć jedynie określenie roboty rozbiórkowe, jednak nazwę tą zwyczajowo odnosi się do obiektów murowanych. Tam, gdzie w grę wchodzi usuwanie budynków lub obiektów z elementami betonowymi albo żelbetowymi mówi się raczej o wyburzaniu. Z kolei pojęcie demontaż odnosi się do konstrukcji, które mogą być rozmontowane na części, np. słupów wysokiego napięcia czy kładek. Niezależnie od terminologii dla prowadzenia prac niezbędne jest prowadzenie dziennika budowy, umieszczenie zgodnej z wymogami tablicy informacyjnej, a także oznaczenie i zabezpieczenie całego terenu podobnie jak przy typowych robotach budowlanych.

Prace rozbiórkowe mogą być wykonywane różnymi metodami. W przypadku, gdy mają one dotyczyć jedynie części obiektu albo niektóre elementy mają szczególną wartość lub będą ponownie wykorzystane, zwykle stosuje się metody ręczne, z wykorzystaniem odpowiednich narzędzi od młotów wyburzeniowych, przez specjalne piły do cięcia żelbetu aż po niewielkie roboty wyburzeniowe. Jeśli nie ma potrzeby troszczenia się o tego rodzaju kwestie lub przy większych obiektach zwykle stosuje się metody mechaniczne, najczęściej przy użyciu maszyn wyburzeniowych. Zazwyczaj są to specjalnie przystosowane koparki gąsienicowe posiadające znacznie dłuższy wysięgnik oraz odpowiednie zabezpieczenie kabiny operatora przed większymi fragmentami wyburzanego obiektu. Najczęściej pracują one przy wykorzystaniu osprzętu w postaci młota wyburzeniowego lub szczęk. Niektóre obiekty, np. kominy przemysłowe lub szczególnie duże obiekty o żelbetowej konstrukcji, np. wyeksploatowane bloki mieszkalne z wielkiej płyty, są wyburzane przy zastosowaniu materiałów wybuchowych.

O co należy zadbać przed rozpoczęciem prac?

Podstawowym etapem przygotowań do prac wyburzeniowych jest właściwe zabezpieczenie terenu, który powinien być oznaczony za pomocą tablic określających rodzaj występującego zagrożenia. W razie potrzeby obszar prac lub przestrzenie znajdujące się w pobliżu powinny być dodatkowo osłonięte np. przy pomocy odpowiednich siatek. Konieczne jest również wyznaczenie tzw. strefy niebezpiecznej, tj. obszaru, na który mogą spadać fragmenty materiałów lub ciężkie przedmioty. Powinien on wynosić przynajmniej 6 metrów lub 1/10 wysokości, na której będą prowadzone roboty. Pracownicy, którzy będą realizować konkretne zadania przy pracach rozbiórkowych, muszą być wyposażeni w stosowne środki ochrony indywidualnej – zwykle poza tradycyjnie wymaganą ochroną głowy czy odpowiednim obuwiem są to ochronniki słuchu, gogle ochronne i maski przeciwpyłowe, w zależności od występujących zagrożeń.

Jeśli roboty rozbiórkowe będą się łączyły z wykorzystaniem ciężkiego sprzętu, należy przestrzegać wszystkich zasad jego używania, w tym np. stosowania sygnału dźwiękowego podczas cofania czy włączania migającego pomarańczowego światła podczas poruszania się i pracy urządzeń. Niezbędne jest także ustawienie maszyny poza zasięgiem spadających elementów. Jeśli technika prowadzenia robót będzie się wiązała z obalaniem fragmentów budowli poza jej obrys, odległość maszyny od konstrukcji powinna wynosić 1,5 razy więcej niż wysokość, z jakiej mogą spadać elementy. Jeśli będą wyburzane do wewnątrz odległość ta to jedynie połowa tej wysokości.

Rozpoczęcie prac rozbiórkowych powinno być poprzedzone odłączeniem od obiektu wszystkich mediów. Rozłączona powinna być instalacja elektryczna, gazowa oraz wodna, a w przypadku obiektów przemysłowych także pozostałe, jeśli były wykorzystywane.

Zasady, które powinny być przestrzegane w trakcie prac rozbiórkowych

Odpowiednie reguły bezpieczeństwa muszą być ściśle przestrzegane także w trakcie prowadzenia robót. Wśród najważniejszych z nich znajduje się zakaz przebywania ludzi w strefach niebezpiecznych, chodzi tu o obszary, gdzie mogą spadać fragmenty materiałów budowlanych, a także rejony, w których pracuje ciężki sprzęt. Zabrania się także przebywania na niższych piętrach budynku, w którym prowadzona jest rozbiórka. Warto też zauważyć, że prac wyburzeniowych nie wolno prowadzić w obiektach, które mogą ulec samoistnemu zawaleniu się.

Nie wolno zapominać o tym, że prace rozbiórkowe nie mogą być prowadzone w niesprzyjających warunkach atmosferycznych, tj. przy zmniejszonej przejrzystości powietrza czy podczas wiatru, którego prędkość jest większa niż 10 m/s. Roboty wykonywane w nocy wymagają korzystania z odpowiedniego oświetlenia. Podczas robót wymagających użycia ciężkiego sprzętu trzeba pamiętać o zasadach jego wykorzystywania w pobliżu linii energetycznych, o ile nie zostały one przez ich zarządcę odłączone.

Jeżeli prace rozbiórkowe są prowadzone ręcznie i odbywają się na wysokości, konieczne jest zabezpieczenie terenu za pomocą odpowiednich barier. Jeśli jest to niemożliwe, roboty powinny się odbywać z użyciem środków ochrony indywidualnej, przeznaczonych do ochrony przed upadkiem z wysokości. W przypadku prowadzenia rozbiórki ręcznej na wysokości niezbędne będzie też używanie rynien spustowych do gruzu. Warto pamiętać, że zgodnie z obowiązującą ustawą o odpadach powstające podczas prac rozbiórkowych materiały powinny być odpowiednio zutylizowane.